Tại Tottenham Hotspur dưới thời HLV Martin Jol, thần đồng bóng đá người Ai Cập Mido đã bị “lót lá” trả về CLB AS Roma vào năm 2006 vì… vô dụng nhưng sau đó lại được mua đứt. Jol muốn thay Mido bằng Dimitar Berbatov của Bayer Leverkusen, người cũng bị dự đoán sẽ vô dụng như Mido bởi tốc độ quá chậm. Thế nhưng, Berba đã trở thành tay săn bàn hiệu quả nhất của Tottenham giai đoạn đó. Berbatov ghi 12 bàn ở Premier League đầu tiên trong khi Mido có 1 bàn và bị tống tháo sang Middlesbrough sau một năm. Mùa sau, Berba ghi thêm 15 bàn ở mùa 2007/08, trước khi gia nhập Man United vào tháng 9/2009.

Qua số phận của 2 tân binh Premier League này, chúng ta thấy, các CLB luôn cố gắng hết sức để khiến bản những tân binh cảm thấy thoải mái, nhưng một quốc gia khác có nghĩa là một nền văn hóa khác, một ngôn ngữ khác. Bên cạnh đó là nỗi nhớ nhà. Việc chuyển đến một thế giới hoàn toàn mới ở tuổi 20, xa gia đình và bạn bè, để sống một cuộc sống mới là một cú sốc tinh thần với nhiều người. Ngay cả khi cầu thủ vượt qua được điều đó, họ vẫn cần một thời gian để thích ứng, nhanh hay chậm tuỳ từng người.

Thay đổi các giải đấu cũng đòi hỏi sự thích ứng: cường độ thi đấu, phong cách chơi bóng, kỷ luật huấn luyện, bầu không khí phòng thay đồ, mối quan hệ xã hội mới… Nhìn chung, có hàng trăm yếu tố khiến cho một cầu thủ có thể nhanh chóng hay chậm hoặc không bao giờ thích nghi được với đội bóng mới.

Không phải mọi cầu thủ đều hoà nhập ngay lập tức như Sergio Aguero, người đã ghi 2 bàn trong trận ra mắt Man City trước Swansea City vào tháng 8/2011, trước khi ghi thêm 21 bàn thắng trong mùa giải Premier League đó – bàn cuối cùng đem lại chức vô địch Premier League đầu tiên cho CLB. Ruud van Nistelrooy (36 bàn cho Man United mùa 2001/02),

Fernando Torres (33 bàn cho Liverpool mùa 2007/08), N’Golo Kante (đăng quang mùa 2015/16 với tỉ lệ cược 1 ăn 5.000 cho khả năng Leicester vô địch) và giờ là Erling Haaland cũng đã có những năm đầu tiên đáng nhớ trong bóng đá Anh. Tuy nhiên, có rất nhiều những cầu thủ vĩ đại khác cần thời gian để thích nghi trước khi thể hiện tài năng thực sự của mình.

Trong mùa giải đầu tiên khoác áo Liverpool, Mohamed Salah đã thành công rực rỡ. 32 bàn thắng của anh ấy trong chiến dịch 2017/18 đó đã giúp anh trở thành Vua phá lưới của Premier League và lập kỷ lục ghi bàn kể từ khi giải có 38 trận cho đến khi Haaland ghi 36 bàn cho Man City ở mùa vừa qua.

Tuy nhiên, khi Salah lần đầu tiên rời Ai Cập để tới Basel (Thụy Sĩ) mùa Hè năm 2012, mọi chuyện không hề dễ dàng với anh. “Điều khó nhất của việc thích nghi với cuộc sống mới. Đang sống giữa gia đình, bạn bè kín lịch hẹn hò, đột nhiên thấy mình cô đơn ở tuổi 19, đó là một cú sốc kinh hoàng”, Salah kể năm 2018.

Ở London, mọi thứ cũng chẳng tốt hơn khi Salah chuyển tới Chelsea vào tháng 1/2014. Anh không hoà nhập được với CLB mới và chỉ có 10 trận và 2 bàn thắng trước khi bị đem cho Fiorentina mượn. Tinh thần của Salah luôn căng thẳng vì áp lực từ truyền thông và xã hội. Anh hầu như tự nhốt mình trong nhà.  

Một ví dụ khác từ Premier League là Robert Pires. Mùa giải thứ hai của anh tại Arsenal tốt hơn mùa giải đầu tiên, nhưng đó là nhờ có nhiều cầu thủ Pháp ở đây cùng HLV đồng hương Arsene Wenger. Thế nhưng, thứ bóng đá thể lực của Premier League cũng đã khiến Pires khiếp hãi.  

Bên Serie A, ngôi sao Hernan Crespo cũng chẳng khác hơn. Mùa đầu tiên 1996/97, anh bị CĐV của Parma chê tới số, bị huýt sáo vì chỉ ghi được 1 bàn trong 15 trận đầu. Tuy nhiên, HLV Carlo Ancelotti, người đang dẫn dắt Parma vào thời điểm đó, biết rõ tiềm năng của Crespo nên đã tìm cách khai mở nó.  

“Cậu ta rất tài năng, một thanh niên nghiêm túc, nhưng không được CĐV thích”, Ancelotti viết trong cuốn tự truyện của mình. Tiền đạo người Argentina này đã đền đáp niềm tin và kết thúc mùa giải đó với 12 bàn/28 trận trên mọi đấu trường, giúp Parma cán đích ở vị trí thứ hai tại Serie A, kém Juventus 2 điểm.  

Chúng ta thường quên rằng bóng đá chuyên nghiệp là một công việc và giống như bất kỳ công việc nào khác và nhảy việc đâu phải lúc nào cũng ngon. Tiền đạo Nolito (TBN) đã thất bại tại Man City khi chuyển sang từ Celta Vigo năm 2016 do không biết tiếng Anh và sốc khí hậu “Ở đây lúc nào mặt vợ con của tôi cũng ngáo như ngồi trong tủ đá vậy, lạnh quá, thiếu ánh nắng quá”, anh than vãn.  

Ngay cả cách các ngoại binh giao tiếp trên sân hoặc trong khi tập luyện cũng có thể gây ra các vấn đề về thích ứng. Jimmy Floyd Hasselbaink đã có một sự nghiệp thành công ở Premier League nhưng sau khi gia nhập Leeds United năm 1997, anh nhận ra rằng kiểu nói thiếu kính ngữ như anh vẫn làm ở Hà Lan khiến anh bị đánh là là kiêu ngạo.  

“Ở Hà Lan, tôi bảo đồng đội làm cái này, đừng làm cái kia rất OK. Nhưng ở Anh thì cần thêm mấy thứ ‘làm ơn’ vào mệnh lệnh ngữ. Cậu làm ơn chuyền bóng cho tôi. Anh có vui lòng chuyền bóng cho tôi. Èo, ngôn tình quý tộc vãi”, Hasselbaink kể lại.  

Khoảng thời gian của Dennis Bergkamp tại Inter Milan đầu những năm 1990 là một ví dụ khác về việc một cầu thủ cảm thấy khó thích nghi hơn vì một sai lệch nhỏ. Mặc dù đã ghi 8 bàn giúp Inter vô địch UEFA Cup trong mùa giải đầu tiên sau khi chuyển đến từ Ajax, nhưng anh chưa từng cảm thấy đây là nhà.  

Bergkamp nói rằng, trước khi anh ký hợp đồng vào mùa Hè 1993, chủ tịch Ernesto Pellegrini của Inter đã hứa sẽ thay đổi lối chơi của họ để thích ứng với anh, nhằm tạo ra thứ bóng đá tấn công ngoạn mục như Milan Nhưng lối chơi thiên về phòng ngự vẫn tồn tại ở Inter và không phù hợp với Bergkamp.  

Không ai có thể nghi ngờ tài năng và kỹ thuật của Bergkamp, điều đã được chứng minh nhiều lần trong thời kỳ hoàng kim ở Arsenal (dù cũng phải mất 6 tháng để thích nghi với Premier League). 2 năm của Bergkamp tại Inter phức tạp hơn nhiều do có nhiều biến số, trong và ngoài sân cỏ. Và anh đành phải “tẩu vi thượng sách”.  

Thời gian thích ứng là điều cần được xem xét khi đánh giá màn trình diễn của các cầu thủ. Trong thời đại truyền thông xã hội, nơi mọi người muốn có câu trả lời chính xác ngay lập tức, việc đánh giá các bản hợp đồng sau 1-2 trận đấu đã trở thành tiêu chuẩn.  

Thực tế là bên dưới trình độ kỹ năng rộng lớn, những hình xăm và trang phục thiết kế riêng, các cầu thủ cũng chỉ là người bình thường. Một số trong số chúng sẽ thích nghi với môi trường mới ngay lập tức, một số sẽ mất nhiều thời gian hơn và số khác đơn giản là không thể.